Төрийн албаны эрхэм зорилго нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийг чандлан баримталж, үндэсний язгуур ашиг сонирхолд захирагдан ард түмэндээ үйлчилж, төрд чин үнэнчээр зүтгэхэд оршино.

Монгол Улсын төрийн албан хаагч бүр хуулийн энэ заалтыг албан үүргээ гүйцэтгэхдээ цаг ямагт санан, чанд мөрдөн ажиллах учиртай.

Төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, үйлчилгээг иргэдэд үр нөлөөтэй хүргэх чадвар бүхий, мэргэшсэн төрийн албыг бүрдүүлэх алхам 1992 онд шинэ Үндсэн хуулийг батлах үеэс эхлэлтэй ба Төрийн албаны тухай анхны хуулийг 1994 онд баталснаар төрийн албаны боловсон хүчний бодлого, төрийн албан хаагчийн эрх зүйн байдлын суурь тавигдсан.

Дэлхий нийтийн эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн чиг хандлага, техник технологийн дэвшлийн хурдац, засаглал хоорондын бодлогын залгамж халааг хадгалах зэрэг хүчин зүйлүүдтэй уялдуулан төрийн албан хаагчдын эрх зүйн байдлыг өөрчлөх, шинэ түвшинд хүргэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Монгол Улсын Их Хурлаас 2017 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг баталсан бөгөөд үзэл баримтлалын хувьд албан тушаалын тодорхойлолтод үндэслэн өрсөлдөөнт сонгон шалгаруулалтаар төрийн албанд томилогдох, албан хаагчийн ажлын гүйцэтгэлээр үнэлэх, чадахуйн зарчимд үндэслэн шатлан дэвшүүлэх зэрэг эрх зүйн шинэ зохицуулалтыг бий болгосон.

Монголчуудын төрт ёсны олон зуун жилийн уламжлалт соёлыг өнөө цаг үед үргэлжлүүлэхээр төрийн албан хаагчийн тангараг өргөсөн, хуульд захирагддаг, ёс зүйтэй, мэргэшсэн, чин сэтгэлт төрийн албан хаагч нь төрийн албаны нэр хүндийн баталгаа, төрийн дархлааны үндэс юм.

Монгол улс газар нутаг, хил хязгаарын хувьд Орос, Хятад хоёр том гүрэнтэй хиллэн, гадаад худалдаа, бараа эргэлт, тээвэр ложистикийн хамааралтай байдаг. Олон улсын нөхцөл байдлаас үүдэлтэй гэнэтийн сорилт, хүндрэлийг даван туулахад төрийн албан хаагчдаас өөрчлөлтийг удирдах, даван туулах, төсөв, санхүүгийн мэдлэгээ дээшлүүлэх, хөтөлбөр, төсөл, гэрээ, эрсдэлийн удирдлагын болон дижитал ур чадвараа хөгжүүлэх, асуудлыг ойлгох чадварыг тасралтгүй хөгжүүлэх шаардлага тулгарч байдаг. Одоогийн болон ирээдүйн нөхцөл байдал хувь хүний түвшингээс гадна байгууллага, төрийн алба бүхлээрээ суралцахыг шаардах тул төрийн албан хаагчдыг тасралтгүй хөгжүүлэх, сургах үйл явц нь чухал ач холбогдолтой юм.

Төрийн албаны шалгалт өгч, сонгон шалгаруулалтаар төрийн албанд шинээр томилогдсон болон одоо албан үүргээ гүйцэтгэж байгаа олон мянган албан хаагчид төрийн албаны гарааны цэг дээрээс ямар хугацаанд, албан тушаалын аль ангилал, зэрэгт шатлан дэвшиж ажиллахаа төлөвлөх, ирээдүйн ажил, амьдралын зорилгоо тодорхойлоход нь нэгдсэн гарын авлага, эмхэтгэл шаардлагатай байна.

Төрт ёсонд төрийн албан хаагчийг төрийн түшмэл гэж нэрлэдэг байсан түүхийг санан, Монгол төрийн залгамж чанарыг бүх цаг үед тасралтгүй үргэлжлүүлэх, төрийн түшмэлийг бэлтгэх “хар хайрцагны бодлого”- ын хэлхээг холбон, түшмэл хүний алсын хараа, уужим ухаан, өршөөнгүй сэтгэл, эв найр, эрхэм соёл хэмээх таван эрдмийн шинжийг бүрдүүлсэн түшмэд дээр төрийн алба бэхжин, төр улс бадран тогтоход зориулан энэхүү гарын авлагыг боловсрууллаа.

Энэхүү гарын авлагад багтсан мэдээллүүд нь Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомж, Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолоор батлагдсан эх сурвалжуудаас бүрдсэн болно.

• Ард түмэндээ чин сэтгэлээсээ үйлчилж, төрийн албаны нэр хүндийг эрхэмлэх;

• Зан харилцаа, үг, үйлдлээрээ хүний эрх, эрх чөлөө, нэр төр, алдар хүнд, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх;

• Хууль ёс, шударга ёсыг дээдлэн сахих, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх;

• Албан үүргээ гүйцэтгэхдээ гаргасан өөрийн буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйн төлөө ёс зүйн хариуцлага хүлээдэг байх;

• Төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч улс төрийн хувьд төвийг сахиж, аливаа улс төрийн эвсэл, хөдөлгөөн, намын нөлөөллөөс ангид байх;

• Төрийн албан хаагчийн хувьд хуулиар тогтоосон иргэний эрх, эрх чөлөөний хязгаарлалтыг хүлээн зөвшөөрөх;

• Албан үүргээ гүйцэтгэхдээ бусдад аливаа хэлбэрээр дарамт үзүүлэхгүй байх, ялгаварлан гадуурхахгүй байх;

• Байгууллагын соёл, дэг журам, албан харилцааны ёс зүйг чанд сахих, улсын болон байгууллагын нэр хүндэд харшилсан аливаа үйлдэл гаргахгүй байх, олон нийтэд үлгэр жишээ, манлайлал үзүүлэх;

• Албан үүргээ гүйцэтгэхдээ нийтийн ашиг сонирхол болон хүрээлэн байгаа орчинд үзүүлэх нөлөөллийг харгалзан үзэх;

• Багаар ажиллах, суралцах, шинэ санаачилгыг дэмжих, хамт олны итгэлцлийг эрхэмлэх, удирдах албан тушаалтны итгэлийг дааж ажиллах.

• Албан тушаалд тавигдах шаардлага болон ажиллах нөхцөл, албан тушаалын чиг үүрэг, эрх хэмжээг тогтоосон албан тушаалын тодорхойлолттой тухайн албан тушаалд томилогдмогц албан ёсоор танилцах, түүнийг хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхийг шаардах;

• Энэ хуульд заасны дагуу үйл ажиллагааны үр дүнг үнэлэхийг харьяалах дээд шатны удирдах ажилтнаас шаардах, үнэлгээг зөвшөөрөх, эс зөвшөөрөх;

• Цалин хөлсөө нэмэгдүүлэх, албан тушаалын зэрэглэл дэвших, ажиллах нөхцөл, баталгаагаа сайжруулахтай холбогдсон саналыг дээд шатны албан хаагчид бичгээр тавих;

• Хувийн хэрэг, ажил байдлын тодорхойлолт, холбогдох баримт бичигтэй танилцах, шаардлагатай гэж үзвэл хувийн хэрэгтээ нэмэлт тайлбар хийх;

• Өөрийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг шүүх болон холбогдох бусад байгууллагаар хамгаалуулах;

• Багшлах, эрдэм шинжилгээний ажил эрхлэх;

• Хууль тогтоомжоор хориглоогүй, албан тушаалын ашиг сонирхолд харшлахгүй арга хэлбэрээр хувийн аж ахуй эрхлэх, аж ахуйн нэгжийнхээ үйл ажиллагааг өөрийн итгэмжлэгдсэн хүнээр хөтлүүлэх зэргээр орлого олох;

• Төрийн албанаас чөлөөлөгдөх;

• Мэргэжил, мэдлэгээ дээшлүүлэх зорилгоор сургалтад хамрагдах;

• Хууль тогтоомжид заасан бусад эрх.

• Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийг дээдлэн хүндэтгэж, сахин биелүүлэх;

• Өргөсөн тангарагтаа үнэнч байж, нийтийн ашиг сонирхолд захирагдан ашиг сонирхлын зөрчилд автахгүй байх, хууль бус, шударга бус явдалтай эвлэрэхгүй байх;

• Эх орон, ард түмнийхээ тусын тулд иргэний ёсоор үндэсний язгуур ашиг сонирхолд захирагдан өөрт олгогдсон бүрэн эрхийн хүрээнд ажиллах, хүний нэр төр, алдар хүнд, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг дээдлэн хүндэтгэх;

• Улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч төрийн албан тушаал эрхлэх хугацаандаа улс төрийн аливаа нам, эвсэл, хөдөлгөөний үйл ажиллагаанд ямар нэг хэлбэрээр оролцохгүй байх;

• Хэрэв улс төрийн намын гишүүн бол намын гишүүнээс түдгэлзэж, тухайн төрийн албан тушаалд томилогдсон өдрөөс хойш долоо хоногийн дотор байгууллагын захиргаа болон харьяалах намдаа бичгээр албан ёсоор мэдэгдэх;

• Харьяа дээд шатны албан тушаалтны зөвхөн хуульд нийцсэн шийдвэрийг биелүүлэх;

• Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээ, байгууллагын соёл, дэг журмыг сахиж, төрийн албаны нэр хүндийг эрхэмлэн дээдлэх;

• Өөрийн мэдлэг, чадвараа байнга хөгжүүлж, хийсэн ажлынхаа гүйцэтгэл, үр дүнгийн төлөө бүрэн хариуцлага хүлээх;

• Албан үүргээ гүйцэтгэж байхдаа болон тухайн албан тушаалыг эрхлэхээ зогсоосноос хойшхи хугацаанд төрийн болон албаны нууц, байгууллагын нууц, хүний эмзэг мэдээллийг чандлан хадгалах, хувийн болон бусдын ашиг сонирхлын төлөө ашиглахгүй, албан ёсны аливаа мэдээллийг эрх бүхий албан тушаалтны зөвшөөрөлгүйгээр тараахгүй байх;

• Албан тушаалын бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ улс төрийн аливаа нөлөөлөлд автахгүй төвийг сахих, хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр төр, засгийн бодлоготой холбогдсон асуудлаар зөвхөн албан ёсны байр суурийг илэрхийлэх;

• Холбогдох хуульд заасан журмын дагуу ашиг сонирхлын болон хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг зохих байгууллагад мэдүүлэх;

• Төрийн үйлчилгээг чирэгдэлгүйгээр чанартай, хүртээмжтэй, шуурхай, соёлтой хүргэх, төрийн үйлчилгээг хүргэхдээ аливаа хэлбэрээр ялгаварлан гадуурхахгүй байх;

• Албан тушаалын тодорхойлолтод заасан зорилго, зорилт, чиг үүргийн хэрэгжилтийг хангах;

• Удирдлагын санаа бодолд нийцэх эсэхийг үл харгалзан тэдний гаргах шийдвэрээс үүдэн гарч болзошгүй сөрөг үр дагаврыг урьдчилан анхааруулж байх;

• Харьяа дээд шатны албан тушаалтныг төрийн бодлого боловсруулах, асуудал шийдвэрлэх, шийдвэр гаргахад нь хуульд нийцсэн, бодит баримт нотолгоонд тулгуурласан, үндэслэл бүхий үнэн зөв мэдээлэл, мэргэшлийн зөвлөгөөгөөр хангах;

• Хөдөлмөрийн тухай хууль, байгууллагын хөдөлмөрийн дотоод журамд заасны дагуу ажлын цагийг үр бүтээлтэй ашиглах;

• Үндсэн ажлаасаа гадуур хуулиар зөвшөөрснөөс бусад ажил, үүрэг эрхлэхгүй байх;

• Хууль тогтоомжид заасан бусад үүрэг.

Төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа:

• Төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа, түүнтэй адилтгах төрийн албан тушаалтны зэрэглэлийг төрийн албаны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал тогтоодог.

• Төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэглэл нь “ТӨ-I”-“ТӨ-VI”-ийн хооронд байдаг. Жишээлбэл:

Хүснэгт 1. Төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэглэл

Төрийн захиргааны албан тушаалын зэрэглэл: “ТЗ-1”-ээс “ТЗ-10”.

Хүснэгт 2. Яам, агентлаг дахь төрийн захиргааны албан тушаал

Хүснэгт 3. Орон нутгийн төрийн байгууллагын төрийн захиргааны албан тушаал

Хүснэгт 4. Төрийн албан тушаалын ангилал ба хамаарах албан тушаал

• Төрийн албан хаагч Та Авлигын эсрэг хууль, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн дагуу хувийн ашиг сонирхол болон хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг хуульд заасан хугацаанд өөрөө үнэн зөв гаргах үүрэгтэй.

• Хувийн ашиг сонирхол, хөрөнгө орлогын мэдүүлэг (ХАСХОМ)-ийг нийтийн албан тушаалд шинээр томилогдсон болон шинэчлэн гаргах шаардлага үүссэн, хөрөнгө орлогын мэдүүлэгт их хэмжээний өөрчлөлт орсон тохиолдолд гаргана.

• Албан тушаалтан хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлгээ тухайн албан тушаалд сонгогдсон буюу томилогдсон өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор, цаашид тухайн албан тушаалыг хашиж байгаа хугацаандаа жил бүрийн 02 дугаар сарын 15-ны өдрийн дотор шинэчлэн гаргаж, холбогдох хуульд заасан байгууллага, албан тушаалтанд өгнө.

• Мэдүүлэг гаргагч нь Хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтэй холбоотой зөрчил гаргасан тохиолдолд хуулийн хариуцлага хүлээнэ. Хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан мэдүүлэг (ХАСУМ)-ийг нийтийн албанд томилогдохоор нэр дэвшсэн этгээд, албан тушаалын тодорхойлолт, эрхлэх асуудлын чиг үүрэгт өөрчлөлт орсоны улмаас шилжин, сэлгэн, түр орлон гүйцэтгэгч, туршилтын хугацаагаар томилогдож байгаа этгээд meduuleg.iaac.mn цахим хуудсанд хандан гаргана.

• Байгууллагын томилох эрх бүхий удирдах албан тушаалтнаас ХАСУМ-ийг холбогдох материал /ТАХ-ийн анкет, батлагдсан ажлын байрны тодорхойлолт/-ын хамт албан бичгээр Авлигатай тэмцэх газарт хүргүүлнэ.

• Авлигатай тэмцэх газар нь материалыг хүлээн авснаас хойш ажлын 10 хоногийн дотор хянан үзэж, тухайн албан үүргийг гүйцэтгэхэд ашиг сонирхлын зөрчилтэй эсэх асуудлаар дүгнэлт гаргах бөгөөд уг дүгнэлтийг үндэслэн байгууллагын удирдлага буюу томилох эрх бүхий албан тушаалтан нь хуульд нийцүүлэн томилгоо хийнэ.

• Мэдүүлэг гаргагч нь Хувийн ашиг сонирхлын мэдүүлэгтэй холбоотой зөрчил гаргасан тохиолдолд хуулийн хариуцлага хүлээнэ.

Төрийн жинхэнэ албан хаагчдын үйл ажиллагаанд хориглох зүйл:

• Албан тушаалтанд хуульд нийцээгүй үүрэг, даалгавар өгөх, биелүүлэхийг шаардах;

• Албаны эрх мэдлээ хэтрүүлэх;

• Хуульд нийцээгүй шийдвэр гаргах;

• Албан тушаалын бүрэн эрхээ урвуулан ашиглах, хувийн ашиг сонирхолдоо нийцүүлэн бусдыг аливаа хэлбэрээр хавчин гадуурхах, эрхшээлдээ байлгах, түүнчлэн дарамт, хүчирхийлэл, бэлгийн дарамт үзүүлэх;

• Улс төрийн намын гишүүн байх, улс төрийн нам, хөдөлгөөн, улс төрийн намын дэргэдэх төрийн бус байгууллага болон шашны байгууллагын үйл ажиллагаанд хуулиар зөвшөөрснөөс бусад тохиолдолд аливаа хэлбэрээр оролцох;

• Ерөнхийлөгчийн болон Улсын Их Хурал, аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын сонгуулийн сурталчилгаанд аливаа хэлбэрээр оролцох, түүнд зориулалтын бус төсвийн хөрөнгө зарцуулах, төрийн өмч хөрөнгө, албаны унаа ашиглах;

• Ажил хаялт болон төрийн албаны хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулахад чиглэсэн бусад арга хэмжээ төлөвлөх, зохион байгуулах, тэдгээрт оролцох;

• Албан тушаалын бүрэн эрхээ шашны, эсхүл шашингүй үзлийн ухуулга, сурталчилгаа хийхэд ашиглах;

• Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зөвшөөрөлгүйгээр гадаад орны төрийн дээд цол, одон, медаль, төрийн бусад шагнал авах;

• Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасан болон Монгол Улс, гадаад улсын төрийн байгууллагын хооронд харилцан тохиролцсон албан томилолт болон ажиллаж байгаа байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтны зөвшөөрснөөс бусад тохиолдолд албан үүргээ гүйцэтгэхдээ аж ахуйн нэгж, иргэн, түүний дотор гадаадын байгууллага, иргэний зардлаар гадаад, дотоодод зорчих;

• Албаны бус зорилгод байгууллагын эд хөрөнгө, техник хэрэгсэл, санхүүгийн эх үүсвэр, мэдээллийн хангамж болон албаны мэдээллийг ашиглан завших;

• Жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах тухай хуулийн 4.1.5, 4.1.6-д заасан хэлбэрээр иргэнийг ялгаварлан гадуурхах;

• Хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр болон цахим хуудас, нийгмийн сүлжээний хэрэгслээр төрийн бодлоготой холбоотой асуудлаар албан бус байр суурь, улс төрийн үзэл бодлоо илэрхийлэх, улс төрийн нам, эвсэл, нэр дэвшигчийн талаар эерэг, сөрөг мэдээ, мэдээлэл түгээх;

• Төрийн бодлого, үйл ажиллагааг эсэргүүцсэн аливаа жагсаал, цуглаанд оролцох, мэдээ, мэдээлэл тараах;

• Төрийн албан хаагчийг албан тушаал бууруулсан, төрийн албанаас чөлөөлсөн, халсантай холбоотой маргааныг шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэгдэх хүртэл хугацаанд тухайн ажлын байранд томилгоо хийх;

• Хуульд заасан үндэслэлээр албан тушаал бууруулсан, төрийн албанаас чөлөөлсөн, халсан тухай шийдвэр гарсан тохиолдолд албан тушаал, ажлын байр, тамга, тэмдэг, холбогдох баримт бичгийг хүлээлгэн өгөхөөс татгалзах;

• Нийтийн сонсголыг зохион байгуулах болон сонсголд оролцох журмыг зөрчих;

• Хууль тогтоомжид заасан бусад.

Төрийн албан хаагч нь төрийн албанд орохдоо өргөсөн тангараа биелүүлж, Төрийн албаны тухай хууль болон бусад холбогдох хууль тогтоомжид заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлж, гүйцэтгэхдээ Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт, түүний удирдлагын тухай хуульд заасан хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн баримт бичигт тусгасан үр дүнг хангахад чиглүүлнэ.

Монгол Улсын хөгжлийн урт, дунд, богино хугацааны бодлогын баримт бичгүүдийн хоорондын уялдаа холбоог сайжруулан цэгцэлж, нэгдсэн зорилгод чиглүүлэн, бодлого төлөвлөлтийг төсөвлөлттэй уялдуулан хөгжлийн бодлогын нэгдмэл байдлыг хангах үүднээс Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийг батлан мөрдөж байна.

Байгууллагын болон төрийн албан хаагчдын гүйцэтгэлийн төлөвлөгөөг бүх шатанд уялдуулж, улсын хөгжлийн зорилго, зорилтод үр дүнг хангахад бүрэн чиглүүлнэ.

Төрийн албан хаагчийн гүйцэтгэлийн төлөвлөгөө болон үнэлгээ нь үр дүнд суурилсан нэгдсэн удирдлагын хүрээнд тодорхойлогдоно.

Төрийн жинхэнэ албан тушаалд Төрийн албаны тухай хуулиар тогтоосон шаардлагыг хангасан Монгол Улсын иргэнийг сонгон шалгаруулж томилно.

“Мерит буюу чадахуйн зарчим “ гэж иргэнийг төрийн албанд сонгон шалгаруулж томилох, чөлөөлөх, ажлын гүйцэтгэлийг нь үнэлэх, дэвшүүлэх, шагнаж урамшуулах асуудлыг шийдвэрлэхдээ хувь хүний мэдлэг, боловсрол, мэргэжил, мэргэшил, ур чадвар, туршлага, ажлын үр дүнд тулгуурлан шийдвэр гаргахыг хэлнэ.

Төрийн захиргааны тэргүүн түшмэл, эрхэлсэн түшмэл, ахлах түшмэл, дэс түшмэл, туслах түшмэлийн албан тушаал нь тус бүртээ тэргүүн зэрэг, дэд зэрэг, гутгаар зэрэг, дөтгөөр зэрэг гэсэн зэрэг дэвтэй байна.

Зэрэг дэв олгохдоо төрийн албанд ажилласан жил буюу тухайн албан тушаалын ангилалд ажилласан хугацаа, үйл ажиллагааны үр дүн, мэргэшлийн түвшинг харгалзана.

Хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт, түүний удирдлагын тухай хууль нь Монгол Улсын хөгжлийн бодлогыг боловсруулах, батлах, төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийх, тайлагнах, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн нэгдсэн тогтолцоог бүрдүүлж, удирдлагыг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулна.

Монгол Улс хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийг урт, дунд, богино хугацаагаар боловсруулж, төлөвлөнө:

• Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого-“Алсын хараа-2050” Монгол улсын урт хугацааны бодлого /30 жил/

• Хөгжлийн зорилтот хөтөлбөр /10 жил/

• Монгол улсыг хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл /5 жил, үндэсний түвшин/

• Аймаг, нийслэл, хотыг хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл /5 жил, орон нутгийн түвшин/

• Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр /4 жил, үндэсний түвшин/

• Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр /4 жил, орон нутгийн түвшин/

• Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө /4жил/

• Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө /4жил/

• Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр /Монгол Улсыг хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд төлөвлөсөн хавсралт баримт бичиг/

• Улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөө, улсын төсөв, Аймаг, нийслэл, хотын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөө, Орон нутгийн төсөв /1 жил/

Төрийн албан хаагчийн тасралтгүй сурч хөгжих нөхцлийг төр хариуцан хэрэгжүүлнэ. Төр ажлын байрны, дотоодын болон гадаадын сургалтуудад албан хаагчдыг сургах, шаардлагатай зардлыг хариуцна.

• Албан тушаалын ажлын байрны сургалт: Иргэнийг төрийн албан тушаалд томилсны дараа богино болон дунд хугацааны сургалтад хамруулна.

• Мэргэшүүлэх багц сургалт: Төрийн албан хаагч шатлан дэвших зарчмын дагуу албан тушаал дэвшихдээ мэргэшүүлэх багц сургалтад сурч төгссөн байна.

Сургалт, хөгжил

• Төрийн албан хаагч жил бүрийн гүйцэтгэлийн төлөвлөгөөнд мэдлэг боловсролоо дээшүүлүүлэх зорилтын хүрээнд сургалтад хамрагдах, суралцах зорилтыг дэвшүүлэн, хэрэгжилтийг хангана.

• Төрийн албан хаагч төрийн хөрөнгөөр 6 хүртэлх сарын хугацаагаар давтан сурах, мэргэшлээ дээшлүүлэх сургалтад хамрагдах боломжтой.

Гадаад сургалт: Төрийн албан хаагч Япон Улс, Бүгд Найрамдах Солонгос Улс, Австрали Улсын Засгийн газруудын буцалтгүй тусламж болон санхүүжилтээр тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамрагдан суралцах боломжтой.

Үр дүнд суурилсан төсөвлөлт нь санхүүгийн болон санхүүгийн бус нөөцийн хуваарилалт, түүнээс хүлээгдэж буй үр дүнгийн хоорондын хамаарал дээр үндэслэн нөөцийн хэмнэлттэй, үр ашигтай, үр дүнтэй зарцуулалтад анхаарал хандуулж, бүх нөөцийг босоо болон хөндлөн чиглэлд хамтрагч талуудын оролцоог бүрэн хангасан байдлаар нэгтгэн төсөвлөх үйл явц юм.

Үр дүнд суурилсан төсвийг хэрэгжүүлэх суурь нөхцөл нь хөтөлбөрт суурилсан төсөвлөлт бөгөөд хөгжлийн бодлогыг хөтөлбөрөөр дамжуулан хэрэгжүүлнэ. “Хөтөлбөр” гэдэг нь тодорхой нэг үр дүнд хүрэх эсвэл тодорхой зорилтот бүлгийн асуудлыг шийдэхээр тодорхой агуулга, зорилгод чиглэн нэгтгэгдсэн “гарц-үйл ажиллагаа-арга хэмжээ”-ний багц юм.

“Улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөө” болон, “Аймаг, нийслэл хотын жилийн хөгжлийн төлөвлөгөө” -нд тусгагдсан хөтөлбөрийн үр дүн болон хөтөлбөрийн гарц нь үр дүнд суурилсан төсөвлөлтийг боловсруулах үндсэн суурь нь болох Төсвийн тухай хуулийн дагуу хавсралтаар батлагдана.

“Төрийн албан хаагч” гэж төрийн албан тушаалыг эрхэлж, эрх, үүргээ хэрэгжүүлсний төлөө төрөөс цалин хөлс авч, ажиллах нөхцөл, баталгаагаар хангагдан ажиллаж байгаа этгээдийг хэлнэ. Төрийн албан хаагчид нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн зах хязгаар, өнцөг булан бүрээр хязгаарлагдахгүй хилийн чанадад амьдарч буй ард түмнийхээ амьдралыг илүү сайхан, баяр жаргалтай, элбэг хангалуун болгоход чиглэсэн төрийн бодлого боловсруулах, төлөвлөх, өөрчлөх, хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах зэргээр төрийн үйл хэргийг бүх түвшинд тасралтгүй явуулахын төлөө цаг нартай уралдан чин үнэнчээр зүтгэх үүрэг хүлээсэн байдаг.

Ажлын цаг Хөдөлмөрийн тухай хуулиар зохицуулагдана. Долоо хоногийн ажлын цаг нь 40 хүртэл, ердийн ажлын өдрийн үргэлжлэл 8 хүртэл цаг байна.

Дараах нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:

• «гүйцэтгэлийн төлөвлөгөө» гэж энэ журамд заасны дагуу баталгаажуулсан, албан хаагчаас нэг жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэх зорилт, арга хэмжээний төлөвлөгөөг;

• «гүйцэтгэлийн зорилт, арга хэмжээ» гэж албан хаагчийн ажлын гүйцэтгэлийн үр дүнг илэрхийлэх, байгууллага, нэгжийн зорилго, зорилтын хүрээнд түүний эрхлэх ажил үүрэг, хийж гүйцэтгэх арга хэмжээг;

• «шалгуур үзүүлэлт» гэж албан хаагчийн төлөвлөсөн гүйцэтгэлийн зорилт, арга хэмжээ төлөвлөсөн хугацаанд биелсэн эсэхийг хэмжихээр заасан тоон болон чанарын үзүүлэлтийг;

• «хүрэх түвшин» гэж албан хаагчийн гүйцэтгэлийн төлөвлөгөөнд тусгасан, төлөвлөсөн хугацаа дуусахад хүрэхээр хүлээгдэж буй үр дүнг;

• «цахим систем» гэж албан хаагчийн гүйцэтгэлийн төлөвлөгөөг баталгаажуулах, гүйцэтгэлийн үнэлгээг бүртгэх нэгдсэн цахим системийг.

Төрийн болон албаны нууц, түүнийг хамгаалах тухай хуулиас:

Төрийн болон албаны нууцтай танилцсан Монгол улсын төрийн байгууллага, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага, бусад хуулийн этгээд, улс төрийн нам, хөдөлгөөн, төрийн бус байгууллага, албан тушаалтан, албан хаагч, Монгол улсын иргэн, гадаад улсын иргэн, харьяалалгүй хүн тэдгээрийг задруулахгүй байх үүрэг хүлээнэ.

Төрийн болон албаны нууц задарсан, үрэгдсэн байж болзошгүй тухай мэдсэн, түүнчлэн гээгдсэн, алдагдсан нууц тээгчийг олсон аливаа албан тушаалтан, иргэн энэ талаар тагнуулын байгууллагад нэн даруй мэдэгдэх үүрэгтэй.

• “Төрийн нууц” гэж Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу төрийн нууцад хамааруулсан, задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд үндэсний аюулгүй байдал, үндэсний ашиг сонирхолд аюул, занал, хохирол учруулах төрийн хамгаалалтад байх мэдээллийг;

• “Албаны нууц” гэж задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд салбарын болон төрийн байгууллага, бусад хуулийн этгээдийн ашиг сонирхолд хохирол учруулах төрийн хамгаалалтад байх мэдээллийг;

• “Төрийн болон албаны нууц тээгч” гэж төрийн болон албаны нууцыг бичвэр, тэмдэг, дүрс, дохио, техникийн шийдэл, үйл ажиллагааны хэлбэрээр агуулж байгаа материаллаг зүйлийг;

• “Мэдээллийг нууцлах” гэж төрийн болон албаны нууцад хамааруулсан мэдээлэлтэй танилцах, эсхүл тараахад хязгаарлалт тогтоох арга хэмжээг;

• “Нууцын зэрэглэл” гэж төрийн болон албаны нууц мэдээллийн нууцлалын түвшинг илэрхийлэх, нууц тээгч, эсхүл түүний дагалдах баримт бичигт тавьсан тэмдэглэгээг;

• “Төрийн болон албаны нууцтай танилцах эрх” гэж энэ хуульд заасны дагуу албан тушаалтан, иргэн төрийн болон албаны нууцад хандах, хуулийн этгээд төрийн болон албаны нууцыг ашиглахтай холбоотой үйл ажиллагаа явуулах эрхийг хэлнэ.

Нууцын зэрэглэл

Задруулах, үрэгдүүлэх тохиолдолд Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал, ашиг сонирхол, байгууллага, иргэнд учруулах аюул, занал, хохирлын хэмжээнээс хамаарч төрийн болон албаны нууцад хамаарах мэдээлэл дараах зэрэглэлтэй байна:

Төрийн нууцад хамаарах мэдээлэл “онц чухал нууц”, “маш нууц”, албаны нууцад хамаарах мэдээлэл “нууц” зэрэглэлтэй байна.

Төрийн болон албаны нууцтай танилцах нөхцөл

Албаны нууцтай танилцах ажил, албан тушаалд төрийн байгууллага, бусад хуулийн этгээдийн удирдлагын шийдвэрээр тухайн нууцтай танилцах эрх олгогдсон албан тушаалтныг ажиллуулах бөгөөд тэдгээр нь сонгогдсон, эсхүл томилогдсон даруй нууцыг задруулахгүй байх баталгаа гаргана.

Төрийн байгууллага, бусад хуулийн этгээдийн удирдлага тухайн байгууллагын хариуцсан төрийн нууцтай танилцах албан тушаалтны жагсаалтыг тагнуулын байгууллагын саналыг авч батална.

• Төрийн албаны тухай хуульд заасны дагуу төрийн жинхэнэ албан хаагчийн албан үүргийг түр орлон гүйцэтгүүлнэ.

• Төрийн албан хаагчийн албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэх тохиолдолд тухайн төрийн байгууллагын эрх бүхий албан тушаалтан түр орлон гүйцэтгэх албан хаагчтай тохиролцсоны дагуу албан үүргийг түр орлон гүйцэтгүүлнэ. Шийдвэрт түр орлох хугацааг тодорхой заасан байна.

• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэхэд цалин, урамшуулал олгоно.

Үр дүнд суурилсан нэгдсэн удирдлага нь хөгжлийн бодлого төлөвлөлт, төсөвлөлт, хэрэгжилт, тайлагнал, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, боловсон хүчний удирдлагын төлөвлөгөөг хооронд нь системчлэн уялдуулан, бүх шатанд стратегийн гүйцэтгэлийн удирдлагыг бий болгож, нотолгоонд суурилсан шийдвэр гаргалтыг дэмждэг удирдлагын болон төлөвлөлтийн цогц тогтолцоо юм.

• Хөгжлийн нэгдсэн төлөвлөлт. Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийг босоо болон хөндлөн чиглэлд системтэйгээр нэгтгэсэн, үр дүн, нөлөөлөл дээр төвлөрнө.

• Үр дүнд суурилсан төсөвлөлт. Үр дүнд суурилсан бодлого төлөвлөлтийг бодитой болгон хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай санхүүжилтийг хуваарилах төсөв, санхүүгийн удирдлагын системийг ашиглана.

• Боловсон хүчний гүйцэтгэлийн систем. Ажилтнуудын ажлын гүйцэтгэлийг бодит үр дүнгийн гүйцэтгэлтэй системтэйгээр уялдуулна.

• Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ. Үр дүнгийн гүйцэтгэлийн хэрэгжилтэд бүх шатанд системтэйгээр мониторинг хийж, алдааг засах, суралцах эргэх холбоо бүхий процессоор дамжуулан хэрэгжүүлнэ.

• Удирдлагын мэдээллийн систем. Нотолгоонд суурилсан шийдвэр гаргалтад нэгдсэн цахим системийг ашиглана.

Өөрийн үндсэн ажлаа хангалттай сайн гүйцэтгэж байгаа ажилтан нь байгууллагын удирдлагын зөвшөөрснөөр багшлах, эрдэм шинжилгээний болон бүтээлч ажил мөн ашиг сонирхлын зөрчил үүсэхээргүй бол өөрийн удирдах албан тушаалтан, эрх бүхий байгууллагын бичгээр өгсөн зөвшөөрлийн үндсэн дээр бусад алба, гэрээний ажил, үүрэг эрхэлж болно.

Татварын албанд ажил, үйлчилгээ хувиараа эрхэлж байгаа гэж бүртгүүлсэн, жилийн орлого нь нэг сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 80 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөс илүүгүй, эсхүл төмс, хүнсний ногооны тариалан болон ойн аж ахуй, зөгий, загас, амьтан үржүүлэг, сургалт-аялал, сургалтын бусад үйл ажиллагаанаас орлого олдог бол албан тушаалтан үүнийгээ давхар эрхэлж болно.

Давхар ажил хийдэг эсэхээс үл хамааран бүх албан хаагчид өөрийн ажлын байрны тодорхойлолтод заасан ажил үүргээ чанартай гүйцэтгэх үүрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл давхар ажил хийх нь үндсэн ажлаа хангалтгүй хийх үндэслэл болохгүй.

Хүснэгт 13. Засгийн Газрын 2019 оны 8 дугаар тогтоолоор батлагдсан Албан үүргээ гүйцэтгэх явцад төрийн албан хаагчийн амь нас хохирсон тохиолдолд ар гэрт нь нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох тухай журмын хураангуй

Хүснэгт 5. Төрийн алба хаасан хугацааны нэмэгдэл (Жишээ).

Хүснэгт 6. Засгийн газрын 2018 оны 382 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албан хаагчийн нэмэгдэл олгох журмын 2 дугаар хавсралтын хураангуй

Хүснэгт 7. Засгийн Газрын 2018 оны 382 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албан хаагчийн нэмэгдэл олгох журмын 4, 5, 7, 8 дугаар хавсралтын хураангуй

Докторын зэргийн нэмэгдэл

Хүснэгт 8. Засгийн газрын 2018 оны 382 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албан хаагчийн нэмэгдэл олгох журмын 3 дугаар хавсралтын хураангуй

Орон нутгийн нэмэгдэл

Хүснэгт 9. Засгийн газрын 2018 оны 382 дугаар тогтоолоор б атлагдсан Төрийн албан хаагчийн нэмэгдэл олгох журмын 6 дугаар хавсралтын хураангуй

Зэрэг дэвийн нэмэгдэл

Төрийн захиргааны тэргүүн түшмэл, эрхэлсэн түшмэл, ахлах түшмэл, дэс түшмэл, туслах түшмэлийн албан тушаал нь тус бүртээ тэргүүн зэрэг, дэд зэрэг, гутгаар зэрэг, дөтгөөр зэрэг гэсэн зэрэг дэвтэй байна. Эдгээр зэрэг дэвээс хамаарч харилцан ялгаатай нэмэгдэл олгогдоно.

Хүснэгт 10. Төрийн захиргааны албан тушаалын зэрэг дэвийн нэмэгдэл (Хувиар)

Төрийн захиргааны албан тушаалын зэрэг дэвийн нэмэгдэл хөлсийг тухайн албан хаагчийн албан тушаалын цалингаас доор дурдсан хувиар тооцож, сар тутам олгоно.

Жишээ нь: Төрийн захиргааны ахлах түшмэлийн ангиллын 4 дүгээр зэрэглэл дэх албан тушаалтан зэрэг дэвийн нэмэгдлийг зэргээс хамааран 26-32 хувиар тооцон авах боломжтой.

Үндсэн цалин 1,974,000 төгрөг байх тохиолдолд:

Тэргүүн зэрэг-32%: 631,680 төгрөг

Дэд зэрэг- 30%: 592,200 төгрөг

Гутгаар зэрэг-28%: 552,720 төгрөг

Дөтгөөр зэрэг-26%: 513,240 төгрөг

Төрийн албанд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан ардчилсан ёс, шударга ёс, эрх чөлөө, тэгш байдал, үндэсний эв нэгдлийг хангах, хууль дээдлэх зарчмаас гадна дараах зарчмыг баримтална. Үүнд:

Хүснэгт 12. Засгийн Газрын 2019 оны 7 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгох журмын хураангуй

Төрийн албан хаагчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарахад нэг удаагийн буцалтгүй тусламж тооцохдоо үндсэн цалингийн хэмжээг тогтоохдоо тухайн албан тушаалын үндсэн цалингийн сүүлийн 3 жилийн дунджаар тооцно. 36 сарын албан тушаалын үндсэн цалингийн дунджаас ихгүй олгоно.

Хүснэгт 11. Засгийн Газрын 2019 оны 6 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албан хаагчид нөхөн төлбөр олгох журмын хураангуй